سید محمدعلی قاضی طباطبایی در سال ۱۲۹۳ هجری شمسی مصادف با ۱۳۳۱ هجری قمری در تبریز متولد شد. او تحصیلات مقدماتی علوم دینی را در مدرسه طالبیه نزد پدرش گذراند و در ادامه جهت تحصیل در حوزه علمیه به شهر قم مهاجرت کرد و در سال ۱۳۶۹ هجری قمری نیز به نجف رفت و در دروس عبدالحسین رشتی، میرزا باقر زنجانی، سید حسن بجنوردی، سیدمحسن حکیم، سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمد حسین کاشف الغطاء شرکت کرد.
فعالیت‌های سیاسی
فعالیت‌های سیاسی آیت الله قاضی طباطبایی به دو مرحله‌ی قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران برمی‌گردد.
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی
لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی: طرح لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که بر اساس آن شرط کتاب آسمانی برای انتخاب کنندگان و نامزدها به جای قرآن کافی دانسته شده بود، مخالفت حوزه علمیه قم، مراجع تقلید به‌ویژه امام خمینی (ره) را برانگیخت. بر همین اساس علمای تبریز، اعلامیه‌هایی را صادر کردند که قاضی از جمله امضاءکنندگان آن اعلامیه‌ها بود.
واقعه مدرسه طالبیه: از دیگر وقایعی که قاضی از آن در جهت پیش برد اهداف انقلاب بهره برد، واقعه مدرسه طالبیه تبریز بود. این واقعه از اینجا شروع شد که اعلامیه امام در مدرسه طالبیه روی دیوار نصب شد که ماموران شهربانی وقتی خواستند اعلامیه را پاره کنند، با مقاومت طلاب مدرسه مواجه شدند و این درگیری به بازار کشیده شد و با شورش مردمی که از مسجد مقبره بیرون آمده بودند، محاصره نیروهای شهربانی شکسته شد. در اثر این حادثه بود که آیت الله قاضی اعلامیه‌ای صادر کرده و فردای آن روز آن اعلامیه را با خط سرخ در تمام شهر منتشر کردند.
تبعید: به دلیل فعالیت‌های انقلابی و افشاگری در مورد ماهیت رژیم پهلوی، قاضی طباطبایی در سال ۱۳۴۷ ش برای مدت شش ماه به شهرستان بافت کرمان و سپس به زنجان تبعید شد.
تاسیس صندوق مجاهدین اسلامی: در تبریز در سال ۵۲ برای تقویت حرکت‌های ضد رژیم اعم از چاپ و نشر اعلامیه، کمک به خانواده‌های زندانیان سیاسی، مساعدت به فعالانی که مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده بودند و… صندوقی به نام مجاهدین اسلامی زیر نظر او تاسیس شد تا از این طریق به بارور شدن نهضت کمکی کرده باشد.
قیام ۲۹ بهمن تبریز: قیام مردم قم در ۱۹ دی ۱۳۵۶ که در واکنش به درج مقاله‌ای در روزنامه اطلاعات اتفاق افتاده بود. در وهله اول حرکت طلاب را براه انداخت و در وهله دوم امواجی را به گوشه کنار کشور پراکند. موج این حرکت در تبریز با رهبری علما خصوصاً آیت الله قاضی انعکاس مطلوبی یافت و خود را در حرکتی به نام قیام ۲۹ بهمن تبریز نشان داد.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی، طی حکمی از سوی امام در سال ۱۳۵۸ ش به عنوان امام جمعه و نماینده امام در تبریز منصوب شد. وی سعی کرد در راستای ایجاد امنیت و ثبات در تبریز عمل کند.
اولین شهید محراب
زمانی که خبر شهادت مظلومانه شهید مطهری، به گوش آیت الله قاضی رسید، بسیار متأثر شد و همواره به اطرافیان خود می‌گفت: کاش بنده هم مثل استاد مطهری، روزی به شهادت برسم. چند روز بعد دعایش مستجاب شد و سرانجام بعد از عمری مجاهدت و تعلیم و تربیت، در تاریخ ۱۱ آبان ماه ۱۳۵۸ در حالی که روز عید قربان، نماز عید خوانده بود، به هنگام شب بعد از نماز عشاء در مسجد شعبان خود توسط گروهک فرقان قربانی دین خدا گشت. فردای آن روز مردم مصیب زده آذربایجان، پیکر پاک شهید محراب را تشییع کردند و در آرامگاه خانوادگی واقع در مسجد مقبره به خاک سپردند.
پیام امام خمینی (ره) به مناسبت شهادت شهید محراب آیت‌الله قاضی طباطبایی:
بسمه تعالی
با کمال تأسف ضایعة ناگوار شهادت عالم مجاهد، حجت الاسلام و المسلمین آقای حاج سید محمد علی قاضی طباطبایی رحمت الله علیه را به عموم مسلمانان متعهد و علمای اعلام مجاهد و مردم غیور و مجاهد آذربایجان و خصوص بازماندگان این شهید تسلیت عرض و از خداوند متعال صبر انقلابی برای مجاهدین راه حق و اسلام خواستارم.
ملت عزیز برومند ایران و آذربایجان غیرتمند عزیز باید در این مصیبت‌های بزرگ که نشانه شکست حتمی دشمنان اسلام و کشور و عجز و ناتوانی و خودباختگی آنان است، هرچه بیشتر مصمم و در راه هدف اعلای اسلام و قرآن مجید بر مجاهدت خود افزوده و از پای ننشینند تا احقاق حق مستضعفین از جباران زمان بنمایند.
عزیزان من! در انقلابی که ابرقدرت‌ها را به عقب رانده و راه چپاولگری آنان را از کشور بزرگ بسته است، این ضایعات و ضایعات بالاتر اجتناب ناپذیر است، ما باید ازکنار این وقایع با تصمیم و عزم و خونسردی بگذریم و به راه خود که راه جهاد فی سبیل الله است، ادامه دهیم.
شهادت در راه خدا و ند زندگی افتخار آمیز ابدی و چراغ هدایت برای ملت‌ها است.
روح الله الموسوی الخمینی
۱۳۵۸/۱۰/۸
آیت الله قاضی طباطبایی خمینی آذربایجان بود
یک کارشناس مذهبی در خصوص ایشان به مهر می‌گوید: آیت الله قاضی طباطبایی از مفاخر آذربایجان بود و در خاندان طباطبایی به دنیا آمد که مفاخر بزرگی از این خانواده وارد جامعه شده‌اند.
آیت الله محمدتقی پورمحمدی ادامه می‌دهد: او از یک خانواده اصیل و ریشه‌دار در تبریز و اهل علم و روحانی بود که از این خانواده شخصیت‌های بزرگی چون مرحوم سیدعلی قاضی که استاد اخلاق کثیری از علما و بزرگان بودند و مقبره ایشان در وادی الاسلام نجف است، مرحوم علامه سیدمحمدحسین قاضی طباطبایی، برادرش سیدحسن سر برآورده‌اند.
او می‌افزاید: او تحصیلات خود را در تبریز، قم و حوزه علمیه نجف در کنار بزرگانی چون آیت الله حکیم، آیت الله تهرانی و دیگر علما در رشته‌های فقه، رجال، کتاب شناسی، تاریخ و… گذراند و از نظر علمی جایگاه والایی داشت و آثار بزرگی نیز تألیف کرد که می‌توان به کتابی در خصوص اربعین حسینی اشاره کرد.
او خاطرنشان می‌کند: آیت الله قاضی طباطبایی از چهره‌های مبارزی بود که اهداف امام (ره) را ادامه می‌داد و مورد اعتماد تمامی علما از جمله امام (ره) بود که در پیروزی انقلاب اسلامی نیز نقش عمده‌ای ایفا کرد و در تبریز انقلاب را پایه‌گذاری کرد و برای مساعدت کارگران و خانواده‌های زندانی کمک بسیاری می‌کرد و مورد اعتماد بازاری‌ها بود.
آیت الله پورمحمدی یادآور می‌شود: شهید قاضی علاوبر شخصیت دینی و سیاسی، یک شخصیت علمی هم بودند که آثار قلمی و کتاب‌هایی که از ایشان به یادگار مانده، نشان دهنده‌ی جایگاه علمی ایشان است یعنی آن قدر جایگاه علمی ایشان بالاست که مرحوم کاشف الغطا به او گفته بود کتاب مرا تو بنویس تا تکمیل شود.
او اضافه می‌کند: گروهک متهجر فرقان که در شهادت علمای بسیاری نقش داشت، بزرگانی مانند آیت الله مطهری و آیت الله قاضی طباطبایی را شناسایی می‌کردند و به شهادت می‌رساندند که آیت الله قاضی طباطبایی به‌عنوان یک سرمایه بزرگ کشور از بین ما رفت و شهید شد.
او می‌گوید: آیت الله قاضی طباطبایی حلیم و رئوف بود و اخلاق بسیاری عالی داشت اما در برابر همه حلیم نبود، عصبانی هم می‌شد به‌ویژه در رابطه با مسائل دینی غیرت بالایی داشت و در عین رئوف بودن، گاهی در برابر مقامات و ساواک عصبانی می‌شد و سخنانی می‌گفت که هرکسی جرأت گفتن آنها را نداشت اما در برابر مومنین رئوف و مهربان بود.
این کارشناس مذهبی خاطرنشان می‌کند: آیت الله قاضی طباطبایی چهره مبارزی بود که رژیم حساسیت خاصی نسبت به او داشت و آیت الله قاضی را خمینی آذربایجان می‌دانستند، مقالات او را در مجله‌ها چاپ می‌شد، و در کنار رهبر معظم انقلاب بود و نقش مهمی در آذربایجان ایفا کرد.
منبع: مهر
پایان پیام/