به گزارش سرویس مسجدپژوه پایگاه تخصصی مسجد؛ به مناسبت فرا رسیدن بیست و پنجم ذیالحجه، روز خانواده بر آن شدیم از نقطه نظری متفاوت و از منظر و کارکردهای مسجدی و ارتباط این نهاد مقدس با خانواده، نظرات حجتالاسلام و المسلمین «فاضل حسامی» مدیر کل تاسیس و توسعه مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران را جویا شویم. وی در این راستا یادداشت کاربردی با عنوان «مسجد و پیشگیری از طلاق و کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از آن» را در اختیار خبرگزاری شبستان قرار داده است که پیش تر موضوع مقاله مفصلی بوده است. در ادامه این یادداشت را می خوانید:
مسجد علاوه بر کارکرد اصلی خود که طبق نصوص دینی، عبادتگاه مسلمانان بوده، کارکردهای دیگری از جمله: ایجاد زمینههای همبستگی و مددکاری اجتماعی، تاثیر بر خردهنظامهای فرهنگی جامعه، تولید و استمرار بخشیدن فرهنگ منتزع از متون و منابع دینی را می تواند داشته باشد.
یکی از کارکردهای مهم مسجد میتواند تنظیم، اصلاح و بهبود روابط اجتماعی و نیز روابط بین همسران باشد؛ روابطی که گاه به سبب بروز ناسازگاریها به اختلافات عمیق تبدیل شده و به گسست خانواده منجر میشوند و انواعی از آسیبها در سطوح متفاوت خرد و کلان را در پی دارد. در این نوشتار درصدد پاسخگویی به این پرسش خواهیم بود که «مسجد چگونه میتواند در کنترل آسیبهای اجتماعی ناشی از طلاق موثر باشد؟».
نتایج نشان میدهد مسجد با استفاده از ظرفیتها و توسعه کارکردهای خود، به ویژه در امور مربوط به خانواده، می تواند زمینه ایجاد آگاهیهای اولیه را برای پیشگیری از بروز منازعات و برنامهریزی در برخی مداخلات پیش از ازدواج فراهم کرده، مهارتهای حل مساله را به زوجین آموزش داده و در صورت بروز ناسازگاریها، با ارایه مشاورههای تخصصی، تحمل آنها را بالا برده و باعث حل اختلافاتشان گردد و در نهایت در صورت بروز طلاق، با زمینهسازی و انجام برخی حمایتها و اقدامات عملی از زوجین و فرزندان و همچنین با بسترسازی برای ازدواج مجدد، آسیبهای اجتماعی این پدیده را کاهش دهد.
از سوی دیگر مساجد، مردمیترین مکانهای اجتماعی نیز بوده و هستند و بر همین اساس، با بهرهگیری بهینه و حفظ مردمی بودنشان، می توان از ظرفیت بالای آنها استفاده شایان کرد. با نگاهی به بُعد اجتماعی مساجد و تاثیرات آنها در اداره جامعه اسلامی معلوم میگردد که نباید از تعامل خانواده با مسجد غفلت و یا آن را حداقلی تصور کرد.
تعامل خانواده و مسجد از هر جنبه مورد توجه قرار گیرد، سودمند خواهد بود. به طور معمول و در اغلب موارد، خانوادههایی که ارتباط با مساجد در آنها نهادینه شده، با مشکلات و آسیبهای کمتری مواجه بوده اند، زیرا از رهگذر این ارتباط، معنویت در روابط خانوادگی نفوذ کرده، قالب دینی به خود گرفته و بر پایه صمیمت و محبت استوار می گردد. امام حسن (ع) نیز در حدیثی، فوایدی را برای ارتباط با مساجد شمارش میکنند؛ از جمله یافتن دوست خوب، شنیدن سخنان مفید و هدایت کننده، امان از انحراف وترک گناه. بنابراین می توان از این حدیث استفاده کرد که یکی از کارکردهای مسجد تنظیم، اصلاح و بهبود روابط اجتماعی است، زیرا شکلگیری دوستی در فضای ملکوتی مسجد و تحکیم وحدت و همدلی همسایگان با حضور در مسجد رقم می خورد.
توجه داشته باشیم که آشنایی اولیه با یکدیگر، شناخت مشکلات همدیگر و زمینهسازی برای حل آنها نه تنها پیوندهای عمیق عاطفی را بین آنها مستحکم میکند، بلکه بر فضای کلی مناسبات اجتماعی تاثیری عمیق میگذارد. یکی از مهمترین روابط اجتماعی که میتواند در زمینههای دیگر نیز اثر فراوانی داشته باشد، روابط در خانواده و بین همسران است. از این رو ایجاد زمینههای اصلاح این روابط، خانواده را در مسیری مطلوب قرار داده و از آسیبهای محتمل دور نگه می دارد.
یکی از آسیبهای اجتماعی در خانواده، طلاق است. مساجد با طراحی برنامههای ویژه در فرآیند همسرگزینی، آموزشهای پیش از ازدواج، مشاورههای خانوادگی در فرآیند ادامه زندگی مشترک و با ارایه راهکارهای نظری و عملی در اصلاح روابط، در پیشگیری از طلاق و کاهش آسیبهای اجتماعی ناشی از آن اثرگذار باشند. هدف این نوشتار آن است که اذهان را به برخی کارکردهای مسجد در حوزه خانواده معطوف داشته و با طرح برخی نکات و ایدهها در این مسیر گامی برداشته و با تمرکز بر تاثیرات محتمل و برنامهریزی شده، بر کاهش وقوع طلاق و آسیبهای اجتماعی ناشی از آن موثر باشد.
مسجد و پیشگیری از بروز اختلافات درخانواده
هر خانوادهای مخصوصا دو جوانی که درصدد تشکیل زندگی مشترک هستند، نیازمند مهارتهای قبل و بعد از ازدواج هستند. یکی از کارکردهای مسجد میتواند در همین راستا و تشکیل کانونهایی برای آموزش مهارتها و مشاوره تخصصی باشد. آموزش این مهارتها میتواند تاثیرات مهمی در راهبری زندگی مشترک داشته و طبعا از ناسازگاریها و کشمکشهای محتمل در خانواده جلوگیری نماید.
بنابراین کارکردهای کانون مشاوره ازدواجِ مسجد را در این خصوص میتوان به دو بخش تقسیم کرد: الف) آموزشی؛ ب) عملی. مسجد میتواند با برگزاری سخنرانیهای علمی و مشاورهها و ... توسط کارشناسان فن و در راستای شناخت مسئله و مشکل و ارائه راهحلها با پشتوانه علمی و دینی و ارایه راهکارهای عملی؛ همچون: ایجاد اشتغال و ایجاد صندوق قرضالحسنه، برنامهریزی جهت اوقات فراغت اعضا خانواده، فرهنگ سازی، مداخله در حکمیت و ... از بروز طلاق پیشگیری نماید.
1-1آموزشی
تربیت بدنی
بر اساس معارف اسلامی، اعتقاد به دین یک ضرورت و مایه حیات است و دین، اعمال و اخلاق انسان را جهت و شکل میبخشد. بنابراین، هر خانوادهای که مهارتهای زندگی را بر اساس اسلام آموزش ببیند، بیشک در فرآیند زندگی با کامیابی بیشتر روبه رو خواهد شد. در سیره پیامبر (ص) آوردهاند که زینب عطرفروش نزد رسول خدا(ص) آمد و از بیرغبتی همسرش نسبت به او شکایت کرده، پیامبر(ص) نیز از عمل آن مرد خشمگین شدند و او را مورد عتاب قرار دادند. این واقعه حکایت از آن دارد که آن مرد، درک درستی از اسلام نداشته و به درستی تربیت نیفتاده بود به همین دلیل، رهبانیت و عزلت نسبت به همسر را برگزیده و سبب رنجش او را فراهم کرده بود. مساجد که متکفل آموزش معارف دینی هستند، میتوانند در کانون مشاوره ازدواج خود، مهارتهای زندگی را بر طبق موازین دینی آموزش دهند؛ چنانکه در مورد شکایت مزبور پیامبر اکرم (ص) در مسجد بر منبر وعظ رفت و موعظه می فرمود.
بنابراین می توان همسران و زوجهای جوان را به عنوان یکی از مخاطبان آموزش مهارتهای زندگی در کانونهای مساجد به شمار آورد تا هم خود بهره مند شده و هم این آموزهها را به دیگران و از جمله فرزندان انتقال داده و آنها را آماده ایفاء نقش های همسری برای آینده نمایند.
1-1-2.برگزاری جلسات آموزش حقوق خانواده
از نظر اسلام، هریک از اعضای خانواده از حقوقی برخوردار است و در مقابل آن نیز وظایف و تکالیفی را بر عهده دارند. این حقوق و تکالیف ممکن است جنبه الزامی و یا اخلاقی داشته باشند. آگاهی و التزام نظری و عملی هر یک از اعضای خانواده از جمله زن و شوهر نسبت به حقوق و تکالیف می تواند زمینه همدلی را میان آنها افزایش و مانع پیدایش کشمکشها گردد.
یکی از مراکزی که می تواند در زمینه آشنا کردن اعضای جامعه با حقوق و تکالیف سهم قابل توجهی داشته باشد، مساجد است؛ زیرا بخش قابل توجهی از حقوق و تکالیف همسران جزئیی از آموزهها و معارف دینی هستند که هر مسلمانی باید علاوه بر آگاهی، التزام عملی نسبت به آنها داشته باشد. نشست ها و مجالس موعظه و نصیحت در مساجد می تواند علاوه بر انتقال این نوع آگاهیها، با تشویق زوجها و تحلیل آثار دنیوی و اخروی این آموزهها، زمینه بروز کشمکشهای خانوادگی را کاهش دهد. این امر علاوه بر اینکه در قالب سخنرانی توسط ائمه جماعات صورت میگیرد، در کانون تخصصی مسجد هم باید به صورت عملی آموزش داده شود.
1-1-3.آموزش معارف فرزندآوری و تربیت آنها
یکی از اهداف ازدواج، داشتن فرزندانی نیکو و موفق است و ریشه برخی از ناسازگاریها در میان زوجین، به موضوع فرزندآوری و تربیت فرزندان مربوط می شود. از سوی دیگر، فرزندان تربیت شده علاوه بر آنکه زمینه انحراف آنها کاهش می یابد، خود می توانند مانع بروز اختلاف میان والدین باشند.
فرزندان تربیت یافته در مکتب اسلام، نه تنها مایه آرامش و راحتی پدر و مادر خود، بلکه عضوی بهنجار و مفید برای جامعه خواهند بود و طبعا آنانی که در ارتباط مستقیم و یا غیرمستقیم با مسجد، جامعهپذیر و تربیت شده باشند، امکان بهنجاری آنها بیشتر بوده و در نتیجه، کمتر دچار انحراف و آسیب های اجتماعی هم در زمان حال و هم به عنوان همسران آینده خواهند بود.
موضع اسلام نیز نسبت به فرزندآوری تشویق است و آن را زینت زندگی دانسته که نباید از مسیر خود منحرف شود و نیز برکت خانه دانسته است. از آنجا که فرزندآوری باعث استمرار نسل میشود و هر انسانی تمایل به استمرار نسل خود دارد، بخشی از آموزش های مساجد می تواند در راستای آموزش و تشویق فرزندآوری باشد. تاثیرگذاری بر زوج ها در این زمینه، تعادل و تفاهم را در خاناوده افزایش داده و از بروز اختلافات ناشی از عدم تمایل نسبت به فرزندآوری بکاهد.
مشاهدات بیرونی نیز بیانگر آن است که خانواده صاحب فرزند، بیش از آنها که صاحب فرزند نیستند، از زندگی خود لذت م یبرند. وجود فرزند علاوه بر آنکه باعث نشاط و سلامت روانی والدین می شود، دل مشغولی و وابستگی به زندگی مشترک را افزایش می دهد. بعضا مشاهده می شود که برخی از ناسازگاریها، کشمکشها و نهایتا جدایی ها، ناشی از فقدان فرزند و یا به بهانه ناباروری یکی از زوجین بوده است. وجود فرزند در هر خانواده مانع از جدایی های محتمل می شود. فرزندخواندگی نیز یکی از سنت های پسندیده اسلامی است که مساجد می توانند به زوج های نابارور توصیه و آنها را تشویق بدان نمایند.
مسجد با ایجاد بستر برای تأسیس کانون خانواده و دادن آگاهی به خانوادهها، زمینه نیل به این اهداف را فراهم میکند.
پایان پیام/